İŞYERİNDE KREŞ BULUNMAMASI VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKLI NEDENLE FESHİ
Tüm dünya olarak karşı karşıya kaldığımız Covid-19 küresel salgınının, iş hayatında da birtakım değişikliklere yol açtığını ve bu durumun hem işçiler hem de işverenler açısından birçok sorunu beraberin de getirdiğini görmekteyiz.
Bu yazımızda, bugünlerde küçük çocuğu olan işçilerin normalden daha yoğun yaşadığı sıkıntılardan biri olan, işyerinde kreş bulunmaması hususunun işçi açısından iş akdini fesih nedeni olup olmadığını ele alacağız.
HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI
Haklı nedenle fesih hakkı dürüstlük kuralları gereği iş ilişkisini sürdürmenin kendisinden beklenemeyecek tarafa, iş akdini derhal feshetme yetkisi veren bir haktır. İş ilişkisinin devamının kendisinden beklenemeyecek hale gelip gelmediğinin ölçütünü ise dürüstlük kuralları oluşturur.
Dürüstlük kuralı, TMK m.2 de düzenlenmiş olup, genel bir davranış ilkesidir. Dürüstlük kuralı hukuki işlemlerde ve özellikle de sözleşmeler de uygulama alanı bulur.
HUKUKİ DAYANAĞI
Haklı nedenle fesih hakkının hukuki dayanağı Türk Borçlar Kanunu’nun 435. maddesinde ifade bulmuştur. Bu hükme göre;
”Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshedebilir… Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.”
İş Kanunu’nda ise haklı sebeple fesih nedenleri 24 ve 25. maddelerde sayılmıştır. Bu maddelerden 24. madde işçi açısından haklı nedenle fesih hallerini, 25. madde ise işveren açısından haklı nedenle fesih hallerini düzenler.
İŞYERİNDE KREŞ BULUNMAMASININ HAKLI NEDENLE FESHE İMKAN SAĞLAMASI
Konumuz bakımından işçi açısından haklı nedenle fesih hallerini incelemek yerinde olacaktır. İş Kanunu’nun 24.maddesinde işçi açısından haklı nedenle fesih halleri;
- Sağlık nedenleri
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerler
- Zorlayıcı nedenler olarak başlıklandırılmış bu başlıklar da bentler yardımıyla alt başlıklara ayrılmıştır.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlığında bulunan (f) bendi konumuz bakımından belirleyici olan benttir.
İK m.24 Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlığı (f) bendinde “…yahut çalışma şartları uygulanmazsa.” der.
Yargıtay birçok kararında çalışma koşullarının uygulanmaması nedeniyle işçi tarafından iş akdinin haklı nedenle feshedildiğini hükme bağlamıştır. Yüksek mahkeme iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olmayan koşullara da çalıştırılan, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeyen SGK primleri yatırılmayan, primleri düşük gösterilen yasaya uygun olarak kreş açılması talebi yerine getirilmeyen işçinin çalışma koşullarının uygulanmaması nedeniyle İK 24/II,f uyarınca iş akdini haklı nedenle fesih hakkının bulunduğunu kararlaştırmıştır.1
1 SÜZEK,Sarper,İŞ HUKUKU,İstanbul,2019,sy.688
2 https://iskur.ebordro.net/node/478
İŞYERİNDE KREŞ BULUNMASI ZORUNLULUĞUNUN YASAL DÜZENLEMESİ
Bu husus Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik md.13/II de açıkça düzenlenmiştir. Hükme göre…”Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.”
İşyerinde kreş bulunma zorunluluğu doğması için gerekli şartlara dikkatle baktığımızda;
1)150’den fazla kadın çalışanı olan işyerlerinde kreş kurulması gerekiyor. Ayrıca yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun kadınların tamamı bekar olsa bile bu zorunluluk değişmiyor. Bunun yanı sıra eşini kaybetmiş erkekler de buna dahil ediliyor. Yani işyerindeki erkek çalışanlardan eşini kaybetmiş olanlarla, çocuğunun velayetini almış olanlar da bu sayıya dahil edilmek zorunda.
2) Kreş kurma zorunluluğu içerisinde bütün işyerleri bulunuyor. Özel sektör veya kamu ayrımı bulunmamaktadır.
Bunun yanında pek çok şubesi bulunan ve kadın çalışan sayısının toplamda 150’nin üzerinde olduğu özel sektör işyerlerinin de kreş kurması gerekiyor.2
Bu yasal hüküm gereğince işverenlere bir yükümlülük getirildiği ve bu durumun bir çalışma şartı olduğu açıktır. Bu nedenle de Yargıtay’ın da birçok kararında iş yerinde kreş bulunmamasının işçi açısından haklı nedenle fesih oluşturduğu hususu belirtilmiştir. Örneğin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016 yılında vermiş olduğu aşağıdaki kararı aynı doğrultudadır.
“…Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Ancak, davacı … tarihinde işe gelerek çalışma isteğini ve iş sözleşmesini feshetme iradesinin bulunmadığını göstermiş, işveren tarafından davacının çalışmasına izin verilmemiş olup, bu nedenle davalı işverenin iş sözleşmesini feshettiğinin kabul edilmesi gerekir. Davalı haklı sebeple iş sözleşmesini feshettiğini ispat edemediğinden Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatına hükmedilmesi gerekirken bu taleplerin yazılı gerekçeyle reddi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir…” (9. Hukuk Dairesi 2015/5175 E. , 2016/19971 K.)
İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI NEDENLE FESHİNİN HUKUKİ SONUÇLARI
İşçi veya işveren tarafından İş Kanunu’nun 24 veya 25. Maddeleri uyarınca iş sözleşmesi feshedildiğinde işçinin ücreti ile kanundan ve sözleşmeden doğan para ve parayla ölçülmesi mümkün tüm menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.3
3SÜZEK,Sarper,İŞ HUKUKU,İstanbul,2019,s698
4SÜZEK,Sarper,İŞ HUKUKU,İstanbul,2019,s699
İK24/II ve 25/II uyarınca iş akdini süresi içinde fesheden taraf, bu davranış sonucu bir zarara uğramışsa karşı taraftan genel hükümlere göre bir tazminat talep edebilir.(İK 26/II)Bu tazminat zararın ispatı şartına bağlıdır.4
Ayrıca İK 24 teki sebeplere dayanarak(ör :çalışma şartları uygulanmaması) iş akdini haklı nedenle fesheden işçi işyerinde bir yıldan fazla çalışmış ise kıdem tazminatına da hak kazanır.
SONUÇ
Gerek kanun hükümleri gerekse de Yargıtay kararlarından anlaşıldığı üzere yukarıda belirtilen yönetmelikte bahsi geçen şartların mevcut olduğu işyerlerinde yurt (yukarıda verilen Yargıtay kararında da nitelendiği üzere kreş) bulunması bir çalışma şartıdır.
Bu şartı sağlamayan işyerlerinde bu konuyla ilgili bir mağduriyet yaşayan işçiler söz konusu yönetmelik hükmü ve İK 24/II,f gereğince haklı nedenle feshin kendilerine sağlayacağı tüm haklardan yararlanabilirler.
KAYNAKÇA
SÜZEK,Sarper,İŞ HUKUKU,İstanbul,2019
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2015/5175 E. , 2016/19971 K.sayılı kararı
https://iskur.ebordro.net/node/478
Av.Mesut İSKENDEROĞLU
Stj.Av.Aleyna KIRAN
